نگاهی به اندازه بازار لوازم یدکی ایران

ارزش بازار لوازم یدکی خودرو در ایران رقمی بالغ بر بیش از 27 هزار میلیار تومان است. بازار لوازم یدکی، آن هم لوازم یدکی خودرو از آن دست بازارهایی است که هر قدر قدرت اقتصادی جامعه کاهش پیدا کند، به شکل معناداری هم این بازار بزرگ شده و رشد می‌کند. بدیهی است در چنین شرایطی، مصرف‌کننده امکان تعویض کالا را ندارد و سعی در تعمیر و بهبود بهره‌وری آن خواهد داشت.

در این مقاله، تحلیلی از اندازه بازار لوازم یدکی خودرو در ایران خواهیم داشت، طبق آمار و ارقامی که در دست است، به جرات می‌توان گفت، اعداد و ارقام اعلام شده، دست پایین در نظر گرفته شده است؛ حال آنکه بازار لوازم یدکی و خدمات خودرو در ایران بازاری بزرگ و قابل توجه است.

مجموع این بررسی‌ها بیانگر آن است که در محاسبات اندازه کل بازار لوازم یدکی و خدمات خودرو حداقل 27 هزار و 500 میلیارد تومان در سال ۱۴۰۰ است. در ادامه تحلیل این گزارش حجم هر یک از بخش‌های بیان شده را به طور تفکیک شده بررسی خواهیم کرد.

17 میلیون خودرو فعال در کشور وجود دارد

با استناد به ارزیابی اخیری که اداره دارایی اعلام کرده است، حداقل 17 میلیون خودرو فعال در کشور وجود دارد. از سویی دیگر آمار منتشر شده در نشست خبری انجمن تخصصی صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه سازان خودرو کشور در سال ۹۷ نیز بیانگر آن است که نیاز بازار لوازم یدکی معادل ۸٫۱ میلیارد دلار است.

از این میزان مبلغ ۶٫۵ میلیارد دلار آن برای تامین لوازم یدکی خودروهای موجود و مابقی آن برای حوزه تولید، بوده است. همچنین در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ نیز بین ۲٫۵ تا ۳ میلیارد دلار قاچاق لوازم یدکی به کشور انجام شده است.

بر اساس نمودار بالا، برای بررسی دقیق‌تر بازار خدمات خودرو کشور، این بازار به دو دسته اصلی لوازم جانبی و خدمات تقسیم شده است. بر همین اساس قطعات مصرفی، قطعات عملکردی، اجزای بدنه و لوازم جانبی خودرو در گروه لوازم جانبی جای گرفته‌اند و سرویس‌های دوره‌ای و تعمیرات خودرو هم در گروه خدمات جای گرفته‌اند.

بازار جهانی لوازم یدکی و رشد مدام آن

در بخش دیگری از این پژوهش به نرخ رشد بازار جهانی لوازم یدکی خودرو از سال 2021 تا 2026 اشاره شده است. بر اساس بررسی‌های انجام شده به نظر می‌رسد این بازار با رشدی قابل توجه همراه با نرخ رشد مرکب 5.8 درصدی در حال پیشرفت است.

میزان مصرف قطعات یدکی در ایران در سال 95 بنابه گزارش دبیر انجمن صنایع قطعات خودرو برابر 12000 میلیارد تومان بوده (با دلار 4200 تومان) که در سال 1402 به حدود 150،000 میلیارد تومان افزایش یافته است (چیزی حدود 12 برابر یا 1200 درصد رشد) داشته است.

اندازه بازار لوازم یدکی به شکل معناداری در حال بزرگ شدن است و از سویی دیگر همین داده‌ها بیانگر آن است که با وجود پیشرفت و دگرگونی صنعت خودرو، حواشی آن از جمله بازار لوازم یدکی نیز در حال بزرگ شدن است. نگاهی به نمودار بالا تحلیل و درک اندازه جهانی این بازار را ساده‌تر خواهد کرد.

حتما بخوانید: سود لوازم یدکی چند درصد است؟

تخمین اندازه بازار لوازم مصرفی بر اساس میزان مصرف سوخت

در بخش دیگری از این پژوهش با استناد به میزان بنزین مصرفی در کشور، اندازه بازار خدمات مصرفی در کشور تخمین زده شده است.

بر اساس داده‌های به دست آمده، اگر متوسط مصرف سوخت خودروهای داخل کشور ۱۲ لیتر در صد کیلومتر در نظر گرفته شود، با تناسب و تقریب می‌توان نتیجه گرفت که خودروهای داخل کشور روزانه حدود ۷۰۰ میلیون کیلومتر مسافت طی می کنند.

اما در نهایت اهمیت این بررسی‌ها از آنجایی است که حجم بازار لوازم یدکی خودرو در کشور، تخمین زده شود. بر این اساس اگر 20 درصد از مالکان خودرو هم بنا به دلایل مختلف از جمله مشغله به تعویض قطعات توجهی نکنند باز هم با حجم بازار قابل توجهی روبرو خواهیم شد. بر اساس بررسی اطلاعات ثبت شده بازار لوازم مصرفی در سال 1400 عددی معادل 10 هزار میلیارد تومان بوده است.

بازار قطعات عملکردی

در ادامه این گزارش، به بررسی بازار قطعات عملکردی پرداخته شده است. ارزیابی‌های فنی بیانگر آن است که مراجعه به منظور تعویض قطعات عملکردی کمتر و حدود نصف مراجعه برای تعویض قطعات مصرفی است؛ از سویی دیگر هزینه تعمیر و قطعات عملکردی دو برابر قطعات مصرفی است. بنابراین با توجه به اندازه بازار قطعات مصرفی، این بخش از بازار هم دست کم 10 هزار میلیارد میلیارد تومان ارزش دارد. با توجه به این موضوع حجم بازار لوازم یدکی عددی قابل توجه است.

اثرگذاری تصادف در نیاز به قطعات بدنه خودرو

تعویض قطعات مربوط به بدنه خودرو اغلب به واسطه تصادف اتفاق می‌افتد. رئیس پلیس راهور تهران چندی پیش اعلام کرده که روزانه ۱۷۰۰ تصادف در تهران رخ می‌دهد. این تعداد تصادف برابر با ۲۱ درصد کل تصادفات کشور است. اما آمار دقیق‌تر درباره تعداد تصادفات مربوط به بیمه مرکزی است. بر اساس آمار سال ۱۳۹۵ بیش از ۹۰۰ هزار خسارت پرداخت شده از طریق بیمه شخص ثالث را اعلام شده است. بر اساس این آمار حداقل دو هزار میلیارد تومان در سال هزینه تصادفات کشور می شود.

از لوازم یدکی به سمت خدمات

همانطور که در بالا نیز بدان اشاره شد، برای بررسی آسان‌تر بازار خدمات خودرو، این بازار به دو بخش لوازم جانبی و خدمات تقسیم شده است. در ادامه، بررسی‌های این پژوهش به بررسی خدمات پرداخته می‌شود.

اهمیت خدمات در واقع از آنجایی است که میزان دستمزد تعمیرکاران خودرو را نشان می‌دهد. این در واقع بخشی از خدمات محسوب می‌شود که اتفاقا بر اساس عرفی قدیمی که بین تعمیرکاران خودرو رواج دارد، بین 15 تا 30 درصد هزینه قطعات را اجرت کارشان محاسبه می‌کنند. این عدد به هیچ عنوان رسمی نبوده و مورد تایید هیچ اتحادیه‌ای نیست. این عدد فقط و فقط بر اساس تجربیات است که نشان می‌دهد یک تعمیرکار به صورت آماری حداقل ده درصد قیمت قطعه مصرف شده را به عنوان اجرت دریافت می‌کند.

به هر روی با محاسبه حداقل 15 درصد، اندازه بازار خدمات خودرو حداقل و به صورت بدبینانه 3300 میلیارد تومان است.

لوازم مصرفی، سهم اصلی بازار لوازم یدکی خودرو در ایران

بررسی‌های آماری بیانگر آن است که 37 درصد از بازار لوازم یدکی خودرو ایران فقط منحصر به لوازم مصرفی است. رتبه بعدی هم با 36 درصد به لوازم یدکی می‌رسد. همچنین لوازم بدنه با 14 درصد و خدمات خودرو در پله آخر با 13 درصد رتبه‌های بعدی قرار دارند.

این بازار اما به مانند دیگر بازارهای فعال از عوامل مثبت و منفی قابل توجهی اثرپذیری دارد. افزایش تولید خودرو، افزایش نرخ تصادفات و همچنین افزایش قیمت خودروی صفر در برابر خودور کارکرده از عواملی است که منجر به رشد بازار لوازم یدکی شده‌اند. از سویی دیگر عواملی همچون افزایش نرخ ارز، افزایش قیمت بنزین، افزایش قاچاق لوازم یدکی و همچنین کاهش تولید و واردات قطعه منجر به کوچک شدن بازار لوازم یدکی شده‌اند. این تحلیل اما هچمنان بیانگر این است که بازار لوازم یدکی، همیشه بازاری در حال رشد بوده است.

این حجم از بازار که اتفاقا همچنان ظرفیت توسعه دارد، قطعا مورد توجه استارتاپ‌ها هم قرار گرفته است. از این رو شرکت‌های موفقی وجود دارد که سهم خود را از این بازار داغ می‌برند.

اندازه بازار تقریبای 28 هزار میلیاردتومانی که برای سال 1400 تعریف شده و این بیانگر آن است که نه تنها این حوزه ظرفیت پذیرش آغاز به کار استارتاپ‌های نوآور دیگری هم دارد، بلکه فعالان قبلی هم در صورت توسعه عملکرد خود و همچنین رفتار خلاقانه‌تر امکان کسب سود قابل توجهی را در این بازار خواهند داشت.